Tiêu chuẩn bắt buộc trong huấn luyện an toàn cho công nhân theo luật lao động

Tai nạn lao động là nguy cơ luôn hiện hữu trong nhiều ngành sản xuất và xây dựng, vì vậy việc huấn luyện an toàn cho công nhân trở thành yếu tố bắt buộc để bảo vệ sức khỏe và tính mạng người lao động. Khi nắm vững các tiêu chuẩn bắt buộc, doanh nghiệp có thể tổ chức chương trình đào tạo hiệu quả, đồng thời nâng cao ý thức và kỹ năng thực hành an toàn cho công nhân. Để hiểu rõ hơn về các tiêu chuẩn này, hãy cùng An Việt khám phá chi tiết trong bài viết dưới đây.

Các yêu cầu bắt buộc trong huấn luyện an toàn cho công nhân

Huấn luyện an toàn lao động được quy định rõ ràng tại Bộ luật Lao động 2019 (sửa đổi, bổ sung năm 2020), Nghị định 44/2016/NĐ-CP và các thông tư hướng dẫn liên quan như Thông tư 13/2016/TT-BLĐTBXH. Những văn bản này nhấn mạnh rằng mọi người lao động trước khi làm việc phải được đào tạo đầy đủ để giảm thiểu rủi ro.

1. Nội dung huấn luyện bắt buộc

Nội dung huấn luyện bắt buộc phải kết hợp chặt chẽ giữa lý thuyết và thực hành, giúp công nhân nắm vững kiến thức đồng thời áp dụng hiệu quả vào công việc hàng ngày. Phần lý thuyết trong huấn luyện an toàn cho công nhân tập trung vào pháp luật và quy định nội bộ, bao gồm Bộ luật Lao động, Nghị định 39/2016/NĐ-CP về an toàn vệ sinh lao động cùng các thông tư hướng dẫn; phổ biến nội quy, quy trình an toàn của doanh nghiệp như giờ giấc làm việc, khu vực nguy hiểm và biện pháp phòng ngừa.

Phần thực hành chiếm ưu thế trong chương trình, giúp công nhân thành thạo kỹ năng sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân như mũ bảo hộ, giày chống trượt, kính bảo vệ mắt và dây an toàn,... Họ còn được huấn luyện thao tác máy móc an toàn từ khởi động, vận hành đến dừng khẩn cấp, đồng thời thực hành xử lý sự cố như cháy nổ, rò rỉ hóa chất hay tai nạn điện giật. Ví dụ cụ thể trong ngành xây dựng bao gồm dựng giàn giáo vững chắc và sử dụng thang máy đúng quy định để hạn chế nguy cơ tai nạn.

2. Hình thức và thời lượng huấn luyện

Hình thức huấn luyện cần kết hợp linh hoạt giữa lý thuyết và thực hành để đạt hiệu quả tối ưu. Lý thuyết có thể triển khai qua bài giảng, video hướng dẫn hoặc tài liệu in ấn, trong khi thực hành tập trung vào mô phỏng tình huống thực tế như sử dụng thiết bị giả lập xử lý sự cố hay diễn tập sơ tán khẩn cấp. Cách tổ chức này giúp công nhân làm quen với môi trường lao động thực tế, giảm bớt căng thẳng khi gặp tình huống nguy hiểm.

Về thời lượng, công nhân được phân theo 6 nhóm rủi ro nghề nghiệp theo Nghị định 44/2016/NĐ-CP. Nhóm 1 (văn phòng, rủi ro thấp) cần tối thiểu 8 giờ đào tạo ban đầu, trong khi nhóm 6 (nguy cơ cao như hàn điện, làm việc trên cao) yêu cầu ít nhất 16 giờ bao gồm huấn luyện định kỳ hàng năm. Doanh nghiệp phải lập kế hoạch chi tiết, đảm bảo thời gian đào tạo đầy đủ, đồng thời tăng thêm thời lượng đối với lao động mới hoặc chuyển đổi công việc để củng cố kiến thức và kỹ năng.

3. Yêu cầu về giảng viên và cơ sở vật chất

Chất lượng huấn luyện phụ thuộc nhiều vào đội ngũ giảng viên và cơ sở vật chất. Giảng viên phải có chứng chỉ hành nghề an toàn lao động do cơ quan nhà nước cấp, đồng thời sở hữu kinh nghiệm thực tế 3 - 5 năm trong lĩnh vực liên quan; là người truyền đạt kiến thức và chia sẻ các case study thực tế giúp công nhân rút kinh nghiệm.

Về cơ sở vật chất, doanh nghiệp cần phòng rộng, thoáng, trang bị âm thanh và thiết bị trình chiếu trong giảng dạy; khu vực thực hành phải đầy đủ thiết bị mô phỏng, bảo hộ lao động mẫu và dụng cụ sơ cứu. Tài liệu giảng dạy phải chuẩn theo quy định và cập nhật mới nhất hoặc doanh nghiệp có thể hợp tác với trung tâm đào tạo uy tín để đảm bảo chất lượng.

Kiểm tra, đánh giá và chứng nhận trong huấn luyện an toàn cho công nhân

Sau đào tạo, việc kiểm tra đánh giá là bước không thể thiếu để xác nhận công nhân đã nắm vững kiến thức. Quy trình này phải công bằng, khách quan và tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn pháp lý.

Quy trình kiểm tra

Quy trình kiểm tra được chia thành 2 phần chính bao gồm lý thuyết và thực hành. Trong đó:

• Phần lý thuyết: Thường dưới dạng trắc nghiệm hoặc tự luận, tập trung đánh giá sự hiểu biết về luật pháp, quy trình an toàn và nhận diện rủi ro. Ví dụ, câu hỏi có thể yêu cầu công nhân liệt kê các bước xử lý khi phát hiện rò rỉ gas,....
• Phần thực hành: Là phần quan trọng và chiếm ít nhất 50% tổng điểm. Công nhân phải chứng minh kỹ năng qua các bài tập thực tế như mang bảo hộ lao động đúng cách trong vòng 2 phút, vận hành máy móc mà không vi phạm quy trình hoặc xử lý tình huống giả định như nạn nhân bị điện giật. Ban giám khảo bao gồm giảng viên và đại diện doanh nghiệp sẽ chấm điểm dựa trên tiêu chí an toàn, tốc độ và hiệu quả.

Tiêu chuẩn cấp chứng chỉ

Chứng chỉ an toàn chỉ được cấp khi công nhân đạt yêu cầu cả phần kiểm tra lý thuyết và thực hành, với điểm trung bình đạt mức tối thiểu quy định. Chứng chỉ này có giá trị pháp lý, thường là 2 năm đối với nhóm công việc rủi ro cao và hồ sơ phải được lưu trữ đầy đủ tại doanh nghiệp. Doanh nghiệp chịu trách nhiệm báo cáo kết quả huấn luyện cho Sở Lao động - Thương binh và Xã hội nếu thuộc diện giám sát đặc biệt. Việc cấp chứng chỉ sai quy trình hoặc không đúng tiêu chuẩn có thể bị xử phạt hành chính từ 20 - 50 triệu đồng theo Nghị định 12/2022/NĐ-CP.

Trách nhiệm và lợi ích khi tuân thủ tiêu chuẩn huấn luyện an toàn cho công nhân

Để xây dựng môi trường làm việc an toàn và hiệu quả, việc tuân thủ các tiêu chuẩn huấn luyện an toàn không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn là nền tảng bảo vệ sức khỏe và quyền lợi của cả doanh nghiệp lẫn công nhân. Khi trách nhiệm được phân định rõ ràng và thực hiện nghiêm túc, nguy cơ tai nạn giảm, hiệu suất lao động tăng và uy tín doanh nghiệp được nâng cao. Cụ thể:

• Trách nhiệm của doanh nghiệp: Doanh nghiệp phải tổ chức huấn luyện đầy đủ cho 100% công nhân, bao gồm cả lao động chính thức và thời vụ. Họ cần giám sát việc áp dụng kiến thức tại nơi làm việc và chịu trách nhiệm pháp lý nếu tai nạn xảy ra do thiếu đào tạo, ví dụ có thể bị truy cứu theo Điều 295 Bộ luật Hình sự nếu xảy ra sự cố nghiêm trọng.
• Trách nhiệm của công nhân: Công nhân phải tham gia đầy đủ các buổi huấn luyện, áp dụng nghiêm túc kiến thức và sử dụng đúng thiết bị bảo hộ cá nhân. Đồng thời cũng cần báo cáo kịp thời các nguy cơ tiềm ẩn như máy móc hỏng hóc hoặc điều kiện làm việc không an toàn, tránh vi phạm dẫn đến kỷ luật hoặc trách nhiệm bồi thường.
• Lợi ích khi tuân thủ: Tuân thủ tiêu chuẩn huấn luyện giúp giảm thiểu tai nạn lên đến 70%, tiết kiệm chi phí bồi thường, bảo hiểm và thời gian ngừng sản xuất. Năng suất tăng nhờ công nhân tự tin và ít lỗi hơn, đồng thời xây dựng văn hóa an toàn, nâng cao uy tín và thu hút lao động chất lượng cũng như đối tác tin cậy. Đầu tư vào huấn luyện an toàn mang lại lợi ích lâu dài cho cả doanh nghiệp và người lao động.

Lời kết

Qua những thông tin chia sẻ trên đây, An Việt mong rằng cá nhân và doanh nghiệp hiểu rõ tầm quan trọng của việc tuân thủ đầy đủ các tiêu chuẩn huấn luyện an toàn cho công nhân. Khi được đào tạo đúng và đủ, người lao động làm việc an tâm hơn, còn doanh nghiệp hạn chế tối đa rủi ro pháp lý lẫn thiệt hại sản xuất; là nền tảng để xây dựng môi trường làm việc chuyên nghiệp, hiệu quả và bền vững trong dài hạn!