Những yêu cầu cơ bản khi thực hiện đo kiểm môi trường lao động

Các yếu tố trong môi trường làm việc luôn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và năng suất của người lao động, vì vậy đo kiểm môi trường lao động là bước không thể thiếu để doanh nghiệp đánh giá rủi ro và duy trì điều kiện làm việc an toàn. Để hoạt động này đạt hiệu quả và đáp ứng đúng quy định, doanh nghiệp cần hiểu rõ những yêu cầu cơ bản trong quá trình thực hiện. Hãy cùng An Việt tìm hiểu chi tiết ở phần nội dung dưới đây!

Tổng quan về đo kiểm môi trường lao động

Đo kiểm môi trường lao động còn được gọi là quan trắc môi trường lao động, là quá trình đo đạc và phân tích các yếu tố vật lý, hóa học và sinh học trong không gian làm việc. Những yếu tố như vi khí hậu, tiếng ồn, rung động, ánh sáng, bụi, khí độc, hơi kim loại hay các hợp chất hóa học đều có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người lao động. Vì vậy, hoạt động đo kiểm luôn được thực hiện theo đúng quy chuẩn kỹ thuật để đảm bảo tính chính xác và phản ánh trung thực điều kiện lao động thực tế.

Mục tiêu chính của đo kiểm là nhận diện sớm các nguy cơ có hại, đánh giá mức độ tác động của chúng và đề xuất biện pháp kiểm soát phù hợp. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể phòng ngừa bệnh nghề nghiệp, cải thiện môi trường làm việc và đảm bảo an toàn cho người lao động; đồng thời cũng giúp đơn vị tuân thủ các yêu cầu của pháp luật về an toàn vệ sinh lao động và bảo vệ môi trường.

Hoạt động đo kiểm mang lại lợi ích rõ rệt cho doanh nghiệp, khi cho phép phát hiện kịp thời các yếu tố nguy hại như bụi, khí độc, tiếng ồn cao hoặc điều kiện vi khí hậu bất lợi để xử lý sớm; giúp hạn chế rủi ro sức khỏe, giảm chi phí khắc phục sự cố và tránh vi phạm quy định pháp luật. Môi trường làm việc an toàn và ổn định cũng góp phần nâng cao năng suất, tạo sự yên tâm cho người lao động và củng cố hình ảnh doanh nghiệp chuyên nghiệp, có trách nhiệm.

Yêu cầu cần đáp ứng khi tiến hành đo kiểm môi trường lao động

Để kết quả đo kiểm môi trường lao động có giá trị pháp lý, phản ánh đúng thực trạng và làm cơ sở cho các biện pháp cải thiện điều kiện làm việc, doanh nghiệp và đơn vị thực hiện cần tuân thủ nghiêm ngặt các yêu cầu sau theo quy định hiện hành.

1. Xác định đúng yếu tố nguy hại cần đo kiểm

Bước đầu tiên trong đo kiểm môi trường lao động là xác định đầy đủ và chính xác các yếu tố nguy hại để đánh giá mức độ rủi ro dựa trên đặc thù công việc và điều kiện làm việc, từ đó ưu tiên đo kiểm các yếu tố có khả năng gây tác động nghiêm trọng. Việc xác định đúng giúp tối ưu hóa nguồn lực, đảm bảo kết quả đo kiểm phản ánh trung thực và làm cơ sở triển khai các biện pháp kiểm soát hiệu quả.

Kết quả từ bước xác định này là cơ sở để lập kế hoạch đo kiểm chi tiết và triển khai các biện pháp kiểm soát hiệu quả. Đồng thời, nó giúp doanh nghiệp tuân thủ các quy định về an toàn, vệ sinh lao động, đồng thời giảm thiểu rủi ro cho người lao động trong mọi điều kiện sản xuất.

2. Lập kế hoạch đo kiểm chi tiết và phù hợp thực tế

Một kế hoạch đo kiểm hiệu quả cần được xây dựng thành văn bản, phê duyệt trước khi triển khai và lưu giữ trong hồ sơ vệ sinh lao động. Kế hoạch phải xác định rõ phạm vi, khu vực, vị trí quan trắc, thời điểm thực hiện và phương pháp đo phù hợp với từng thông số môi trường, đồng thời đảm bảo thời gian đo diễn ra trong điều kiện làm việc bình thường để kết quả phản ánh chính xác thực tế.

Kế hoạch cũng nên dự kiến số lượng mẫu, số lần đo tại mỗi vị trí và định kỳ thực hiện theo yêu cầu quản lý của doanh nghiệp (3 tháng, 6 tháng hoặc 1 năm), đồng thời phối hợp nhịp nhàng với các bộ phận liên quan. Việc lập kế hoạch chi tiết giúp quá trình đo kiểm trơn tru, đầy đủ thông tin và đạt được mục tiêu đánh giá rủi ro, đồng thời không làm gián đoạn hoạt động sản xuất.

3. Sử dụng thiết bị đo đạt chuẩn và được hiệu chỉnh định kỳ

Để đảm bảo kết quả đo kiểm môi trường lao động chính xác và tin cậy, tất cả thiết bị phải đáp ứng các yêu cầu sau:

• Có nguồn gốc rõ ràng, đáp ứng tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) hoặc quốc tế (ISO, IEC, NIOSH, OSHA,…).
• Được kiểm định và hiệu chuẩn định kỳ theo quy định, thường 12 tháng/lần, còn hiệu lực tem kiểm định tại thời điểm sử dụng.
• Có giấy chứng nhận kiểm định/hiệu chuẩn từ tổ chức được Bộ Khoa học và Công nghệ chỉ định.
• Được bảo quản, vận hành đúng hướng dẫn của nhà sản xuất để tránh sai số đo.

Việc tuân thủ các yêu cầu này giúp dữ liệu đo kiểm phản ánh trung thực tác động của các yếu tố môi trường lên sức khỏe người lao động. Ngược lại, sử dụng thiết bị không đạt chuẩn hoặc hết hạn hiệu chuẩn sẽ làm kết quả đo bị coi là không hợp lệ, ảnh hưởng đến đánh giá rủi ro và việc triển khai các biện pháp kiểm soát an toàn.

4. Đội ngũ thực hiện phải có đủ năng lực và chứng chỉ chuyên môn

Các đơn vị thực hiện đo kiểm môi trường lao động phải được Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội hoặc Sở LĐTBXH công nhận đủ điều kiện, theo quy định tại Mẫu 01 Phụ lục Thông tư 25/2022. Nhân sự trực tiếp đo kiểm cần có trình độ phù hợp, đã hoàn thành lớp tập huấn chuyên môn do cơ quan có thẩm quyền cấp, đồng thời có giấy chứng nhận còn hiệu lực và nắm vững quy trình đo kiểm.

Cụ thể, đội ngũ đo kiểm phải:

• Thành thạo sử dụng thiết bị và kỹ thuật lấy mẫu theo TCVN/QCVN tương ứng.
• Hiểu rõ các quy định pháp luật liên quan như Luật Bảo vệ môi trường và Luật An toàn, vệ sinh lao động.
• Đảm bảo thực hiện đo kiểm một cách khách quan, chính xác, phản ánh đúng rủi ro tại nơi làm việc.

5. Đảm bảo thu thập dữ liệu khách quan và tuân thủ quy trình kỹ thuật

Dữ liệu quan trắc phải được thu thập tại các vị trí đại diện cho điều kiện làm việc thực tế, phản ánh đúng mức độ tiếp xúc của người lao động và tình trạng sản xuất. Thời điểm đo cần ghi nhận chi tiết, đồng thời kiểm soát các yếu tố có thể gây nhiễu như thay đổi đột ngột trong sản xuất hoặc điều kiện môi trường bất thường.

Quá trình thu thập dữ liệu cần thực hiện đầy đủ các bước: đo tại nhiều vị trí đại diện (3 - 5 điểm), thực hiện đo nhiều lần trong ca để tính giá trị trung bình có trọng số, ghi chép biên bản hiện trường chi tiết (thời gian, nhiệt độ, tình trạng máy móc, hoạt động sản xuất) và lấy mẫu bụi, hóa chất đúng phương pháp, bảo quản mẫu theo quy định. Việc này đảm bảo dữ liệu khách quan, trung thực và làm cơ sở để đánh giá rủi ro chính xác.

6. Báo cáo kết quả rõ ràng, minh bạch và lưu trữ theo đúng quy định

Báo cáo đo kiểm môi trường lao động cần trình bày chi tiết phương pháp, thiết bị sử dụng, vị trí, thời điểm đo và kết quả từng thông số so với tiêu chuẩn hiện hành. Khi phát hiện thông số vượt ngưỡng, báo cáo phải phân tích nguyên nhân, đánh giá mức độ rủi ro và đề xuất biện pháp khắc phục cụ thể, khả thi.

Toàn bộ hồ sơ, bao gồm bản đồ vị trí đo, biên bản hiện trường kèm ảnh chụp, bảng kết quả chi tiết và chữ ký xác nhận của đơn vị đo kiểm lẫn doanh nghiệp, phải được lưu trữ đúng thời hạn pháp luật quy định, tối thiểu 10 năm hoặc suốt thời gian hoạt động của doanh nghiệp. Việc tuân thủ nghiêm ngặt yêu cầu này không chỉ đảm bảo minh bạch, phục vụ thanh kiểm tra và giám sát mà còn là cơ sở quan trọng giúp doanh nghiệp xây dựng môi trường làm việc an toàn, bảo vệ sức khỏe người lao động lâu dài.

Lời kết

Với những thông tin chia sẻ trên đây, An Việt mong rằng doanh nghiệp sẽ nắm rõ các yêu cầu quan trọng trong đo kiểm môi trường lao động từ xác định yếu tố nguy hại, lập kế hoạch, sử dụng thiết bị chuẩn đến thu thập dữ liệu và báo cáo minh bạch. Thực hiện đầy đủ các bước này sẽ giúp tạo ra môi trường làm việc an toàn, nâng cao sức khỏe người lao động và góp phần xây dựng doanh nghiệp chuyên nghiệp, bền vững.